اشعار کاربردی

بسم الله الرحمن الرحیم

حافظ

آنان که به یک نظر خاکرا کیمیا کنند        آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند

در نمازم خم ابروی با یاد آمد                   حالتی رفت که محراب به فریاد آمد

ستاره ای بدرخشد و ماه مجلس شد         دل رمیده ی  مارا انیس و مونس شد

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت      به غمزه مساله آموز صد مدرس شد

این همه شهد وشکر کز سخنم می ریزد    اجر مزدی است کزآن شاخ نباتم دادند.

یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور     کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور

گفتم غم تو داریم گفتا غمت سرآید      گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است      گفتا تو خود حجابی ورنه رخم عیان است

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها [1]        که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها

حضوری گر همی خواهی از او غافل مشو حافظ        متی ماتلق من تهوی دع الدنیا و اهملها[2]

دل می رود زدستم صاحب دلان خدا را   دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا

کشتی شکستانکانی ای باد شرطه برخیر باشد که ابز بینیم دیدار آشنا را

ده روه مهر گردن افسان هاست  ا فسون نیکس به جای یاران فرضت شمار یارا

ای صاحب کرامت شکرانه ی سلامت  روزی تفقدی کن درویش بینوا را

آیایش دو گیب ی تفسبر این دوحرف است با دوستان مروت با دشمنان مدارا

هنگام تنک دستی در عیش کوش و مستی  کاین کیمای هستی قارون کند گدار را

سرگش مشو که چون شمع از غیرتت بسوزد دلبر که در کف او موم است سنگ خارا

آیینه سکندر جام می است بنگر تا بر تئ عرضه دارد احوال ملک دارد

خیام

بهرام که گور می گرفتی همه روز دیدی کیه گور چکونه بهرام گرفت .

 

 

 

سعدی

هرکه دلارام دید از دلش آرام رفت  چشم ندارد خلاص هر که در این دام رفت

سلسله ی موی دوست حلقه ی دام بلاست هر که در این حلق ه نیست فارغ از این ماجراست

این مدعیان در طلبش بی خبران اند آن را که خبر شد خبری باز نیامد

گر به همه عمر خویش با تو برآرم دمی   حاثل عمر آن دم است باقی ایام رفت

هر که هوایی نپخت یابه فراقی نسوخت آخر عمر از جهان چون برود خام رفت

تن آدمی شریف است به جان آدمیت   نه همین لباس زیباست نشان آدمیت

اگر آدمی به چشم است و دهان و گوش وبینی  چه میان نقش دیوار و میان آدمیت

مگر آدمی نبودی که اسیر دیو ماندی   که فرشته ره ندارد به مکان آدمیت

اگر این درنده خویی زطنیعتت بمیرد همه عمر زنده باشی به روان آدمیت

رسد آدمی به جایی که به جز هدا نبیند بنکر تا چه حد است نشان آدمیت

ماه فروماند از جمال محمد سرو نباشد به اعتداال محمد

سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی عشق محمد بس است وآل محمد

به جهان خرم از آن که جهان خرم از اوست   عاشقن بر همه عالم که همه عالم از اوست

کشف الدجی بجماله بلغ العلی بکماله   صلو علیه و آله

 

در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم   بدان امید دهم جان که خاک کوب توباشم

به وقت صبح قیامت که سرزحاک برآرم  به گفت وگوی تو خیزم به جستجوی تو باشم

به مجمعی که درآین دشاهدان دو عام نظر به سوی تو دارم غلام روی تو باشم

حدسث روضه نگویم گل بهشت نبویم  جمال حور نجویم دوان به سوی تویاشم

به خوابگاه عدم گر هزار سال بخسبم  به خواب عافست آن گه به بوی موی تو باشم

می بهشت ننوشم زجام ساقی ررضوان مرا بهب اده چه حاجت که مست بوی تو باشم

هزاربادیه سهل است با وجود ت ورفت ن   اگر خلاف کنم سعدیا به سوی تو باشم.

 

مولوی

هین سخن تازه بگو تا دوجهان تازه شود  وارهد از حد دجهان بی حد و اندزه شود.

هر نفس آواز عشق می رسد از چپ و راست ما به فلک بوده ایم عزم تماشا که راست

ما به فلک بوده ایم یار ملک بتودهای م باز همانجا رویم جمله که آن شهر ماست

خود زفلک برتیم و ز ملک افزنون تریم زین دو چرا نگذریم منزل ما کبریایست

بخت جوان یاز ما قافله سالار ما فخر جهان مصطفی است

از مه او مه شکافت دیدن او برنتافت  ماه جنان بخت یافت او که کمی گداست .

آب زنید را ه را هین که نگار می رسد مژده دهید باغ را بوی بهار می رسد

راه دهید یار را آن مه ده چهار را  کز رخ نور یخش او نور نثار می رسد

چاک شده است آسمان غلغله ای است در جهان  عنبر و مشک می دهد سنجق یار می رسد

رونق باغ می رسد چشم و چراغ می رسد  غم به کناره می رود مه به کنار می رسد

تیر روانه میرود سوی نشانه می رود      ماچه نشسته ایم پس شه زشکار میرسد

باع سلامی می کند سرنو قیام می کند سبزه پیاده می رود عنجه سوار می ریسد

خلوتیان آسمان تا جه شراب می خورند  روح خراب وسمت شد عفل خمار می رسد

چوب رسی به کوی ما خامشیس است حوی زان که گفت و گوی ما گرد و غبار می رسد

بشنو از نی چون حکایت می کند از جدایی ها ششکایت می کند.

راز بگشا ای علی مرتضی      ای پس از سوء القضا حسن القضا

آفت ادراک آن قالست و حال    خون به خون شستن محال است محال

بشنو از نی

          بشنو از نى چون حکایت مى‏کند            از جدایى‏ها شکایت مى‏کند

         کز نیستان تا مرا ببریده‏اند            در نفیرم مرد و زن نالیده‏اند

         سینه خواهم شرحه شرحه از فراق            تا بگویم شرح درد اشتیاق‏

         هر کسى کاو دور ماند از اصل خویش            باز جوید روزگار وصل خویش‏

         من به هر جمعیتى نالان شدم            جفت بد حالان و خوش حالان شدم‏

         هر کسى از ظن خود شد یار من            از درون من نجست اسرار من‏

         سر من از ناله‏ى من دور نیست            لیک چشم و گوش را آن نور نیست‏

         تن ز جان و جان ز تن مستور نیست            لیک کس را دید جان دستور نیست‏

         آتش است این بانگ ناى و نیست باد            هر که این آتش ندارد نیست باد

         آتش عشق است کاندر نى فتاد            جوشش عشق است کاندر مى‏فتاد

         نى حریف هر که از یارى برید            پرده‏هایش پرده‏هاى ما درید

         همچو نى زهرى و تریاقى که دید            همچو نى دمساز و مشتاقى که دید

         نى حدیث راه پر خون مى‏کند            قصه‏هاى عشق مجنون مى‏کند

         محرم این هوش جز بى‏هوش نیست            مر زبان را مشترى جز گوش نیست‏

         در غم ما روزها بى‏گاه شد            روزها با سوزها همراه شد

         روزها گر رفت گو رو باک نیست            تو بمان اى آن که چون تو پاک نیست‏

         هر که جز ماهى ز آبش سیر شد            هر که بى‏روزى است روزش دیر شد

         درنیابد حال پخته هیچ خام            پس سخن کوتاه باید و السلام‏

         بند بگسل، باش آزاد اى پسر            چند باشى بند سیم و بند زر

       گر بریزى بحر را در کوزه‏اى            چند گنجد قسمت یک روزه‏اى‏

         کوزه‏ى چشم حریصان پر نشد            تا صدف قانع نشد پر در نشد

         هر که را جامه ز عشقى چاک شد            او ز حرص و عیب کلى پاک شد

         شاد باش اى عشق خوش سوداى ما            اى طبیب جمله علتهاى ما

         اى دواى نخوت و ناموس ما            اى تو افلاطون و جالینوس ما

         جسم خاک از عشق بر افلاک شد            کوه در رقص آمد و چالاک شد

         عشق جان طور آمد عاشقا            طور مست و خر موسى صاعقا

         با لب دمساز خود گر جفتمى            همچو نى من گفتنیها گفتمى‏

         هر که او از هم زبانى شد جدا            بى‏زبان شد گر چه دارد صد نوا

         چون که گل رفت و گلستان در گذشت            نشنوى ز ان پس ز بلبل سر گذشت‏

         جمله معشوق است و عاشق پرده‏اى            زنده معشوق است و عاشق مرده‏اى‏

         چون نباشد عشق را پرواى او            او چو مرغى ماند بى‏پر، واى او

         من چگونه هوش دارم پیش و پس            چون نباشد نور یارم پیش و پس‏

         عشق خواهد کاین سخن بیرون بود            آینه غماز نبود چون بود

         آینه‏ت دانى چرا غماز نیست            ز انکه زنگار از رخش ممتاز نیست‏

         بشنوید اى دوستان این داستان            خود حقیقت نقد حال ماست آن‏

 

 

 

 

سنایی

دلا تاکی در این زندان فریب این و ان بینی   یک یزین جاه ظلمانی برون شو تا جهان بینی

جهانی کاندرو هر دل که یابی پادشا یابی  جهانی کاندرو هز جان که بینی شادمان بینی

اگر در باغ هشق آیی همه فراش دل یابی  وگر دراه دین آیی همه نقاش جان بینی

زیزدان دان نه از ارکان که کوته دیدگی باشد که خطی کز حرد حیزد تو را ان را از عنان بینی

بدوین زوز و زر دنیا چو بی عقلان مشو غره   که این نو بهاری نیست کش بی مهرگان بینی

که گر عرشی به فرش آیی و کر ماهی به چاه افتی  و گر بحری تهی گردی و گر باغی خزان بینی

چه باید نازش و نالش بر اقبالی و ادباری    که تا برهم زنی دیده نه آن بینی نه این بین

سر الب ارسلان دیدی زرفعت رفته برگردون  به مروا تاکنون در گل تن الب ارسلان بینی.

هوشنگ ابتهاج

درین سرای بی کسی کسی به در نمی زند به دشت پرملال ما پرنده پرنمی زند

یکی زشب گرفتگان چراغ بر نمی کند  کسی به کوجه سار شب در سحر نمی زند.

ملا محسن

گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است   گفتا تو خود حجابی ورنه رخم عیان است

گفتم فراق تا کی گفتا که تا تو هستی   گفتم نفس همین است گفتا سخن همان است

 

متفرقه

توبندگی چو کدایان به شرط مزد نکن که خواجه خود روش بنده پروری داند

دیده ای خواهم که باشد شه شناس    تا شناسد شاه را در هر لباس

اول قدم آن است که اورا یابی    آخر قدم است که با او باشی

‏‏ دست از طلب ندارم تا کام من برآید

یا جان رسد به جانان یا جان ز تن درآید!

هرکه را جامه ز عشقی چاک شد      اوزحرص و عیب کلی پاک شد

 شادباش ای عشق خوش سودای ما     ای طبیب جمله علتهای ما

مهمان گر چه عزیز است ولی همچو نفس/ خفه میسازد اگر آید و بیرون نرود

 

 

موضوعی

امام زمان

کفتم شبی به مهدی اذن نگاه خواهم    بهر وصال رویت سوی تو راه خواهم 

گفتا که زاد راهم ترک گناه باشد    من عاشقان خود را پاک از گناه خواهم

گفتم که نفس سرگش آلوده ام پسندد   از شر دشمن خود از تو پناه خواهم

کفتا لباس تقوا بر قامتت بپوشان    تا بخشش گناهت من از اله خواهم

گفتم سلام دل را هر صبح و شام بپذیر   من پاسخ سامم با یک نگاه خواهم

گفتا:سلام از تست اما جواب از ما    لیکن سلام از تو با سوز و آه خواهم

منم فقیر راه تو   فدائی نگاه تو

چه می شود که چشم من  فتد برروی ماه تو

زدرد هجر گشته ام   فسرده همچو آه تو

تو مظهر غفور رب من عبد رو ساه تو

چه می شود اگر شوم زجمله سپاه تو

تو سید رئوف و من گدای پر گناه تو

چه می شود اگر فتد به هاشمی نگاه تو

سید حسین هاشمی نژاد.

ابو سعید ابو الخیر

شب خیز که عاشقان به شب راز کنند
گرد در و بام دوست پرواز کنند
هر جا که دری بود به شب دربندند
الا در دوست که شب باز کنند

یارب مکن از لطف پریشان مارا
هر چند که هست جرم و عصیان مارا
ذات تو غنی و ما همه محتاجیم 
محتاج به غیر خود مگردان مارا

یارب تو چنان کن که پریشان نشوم
محتاج به بیگانه و خویشان نشوم
بی منت خلق خود مرا روزی ده
تا از در تو بر در ایشان نشوم

رودکی

اگر با من نبودش هیچ میلی  
چرا ظرف مرا بشکست لیلی؟

به من آن با وفا را کار باشد

گدایی من او را عار باشد

همی دانم که با من مهربان است

که یاد او مرا آرام جان است

مقایسه ها :

سعدی:
چو رسی به کوه سینا "أرِنی" مگو و بگذر
که نیرزد این تمنا به جواب "لن ترانی"

حافظ:
چو رسی به طور سینا "أرِنی" بگو و بگذر
تو صدای دوست بشنو، نه جواب "لن ترانی"

مولانا:
"أرنی" کسی بگوید که تو را ندیده باشد
تو که با منی همیشه، چه "تری" چه " لن ترانی"

---

[1]کاسه را بشناس و به آن برس

[2] زمانی که می خواهی به کسی که دوست می داری برسی  دنیا را رها کن و به اهمال بگذار.