بسم الله الرحمن الرحیم
خطبه شعبانیه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله[1]
امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در روزی از روزهای آخر ماه شعبان چنین فرمود:مردم! ماه خدا فرا رسید، ماهی که خداوند همه مردم را برای دست‌یابی به بهترین بهره‌برداری از عمر، برای دست‌یابی به کمالات، برای دست‌یابی به عفو و بخشش، دعوت کرده است. این ماه، برترین ماه‌ها نزد خداست؛ روزهایش برترین روزها و شب‌هایش برترین شب‌ها و هر دقیقه‌اش برترین زمان‌هاست.
این ماهی است که به میهمانی خدا دعوت شده‌اید و از زمرة کسانی قرار گرفته‌اید که خداوند به آنها عنایت کرده و از آنها پذیرایی نموده است.
نَفَس‌های شما در این ماه، ثواب تسبیح خدا را دارد؛ خواب شما در این ماه، ثواب عبادت کردن دارد؛ کارهای خوبی که در این ماه انجام می‌دهید مورد قبول خداوند قرار می‌گیرد و دعاهای شما در این ماه مستجاب می‌شود.
حال که چنین موقعیتی فراهم است، با انگیزه‌ای که فقط به‌دنبال حقیقت است و با دلی که فقط متوجه خداست، از خداوند بخواهید شما را برای روزه گرفتن و قرآن خواندن یاری کند، چرا که این‌دو سبب بخشش خداوند هستند و بدبخت کسی است که در این ماه از بخشش بیکران الهی محروم بماند.
در روز قیامت، کسانی که عمل صالح ندارند گرسنه و تشنه خواهند بود؛ با گرسنگی و تشنگی‌ای که در این ماه می‌کشید، به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت بیفتید و از امروز به فکر چاره و عمل صالح باشید!
به نیازمندان رسیدگی کنید؛ به بزرگترها احترام بگذارید؛ رعایت حال کوچکترها را بکنید؛ به فامیل و خویشاوندان خود سرکشی کنید؛ زبان خود را از غیر حق نگه دارید؛ چشم و گوشهایتان را از گناه حفظ کنید؛ دست مهربانی بر سر ایتام بکشید تا دیگران نیز چنین کنند.
در این ماه، به‌سوی خدا برگردید؛ در زمان نمازها که بهترین موقعیت‌هاست و خداوند با رحمتش بر بندگان تجلی می‌کند، دست‌هایتان را به آسمان بلند کنید و از خداوند درخواست کنید، زمان نمازها زمانی است که خداوند به زمزمه‌های بندگانش گوش می‌دهد و وقتی او را می‌خوانند با تمام وجود پاسخ می‌دهد و تقاضاهای آنها را اجابت می‌کند.
مردم! روح شما آزاد نیست! گرفتار اعمال و رفتارهای نادرستی است که انجام داده‌اید؛ در این ماه با طلب بخشش از خداوند، روح خود را آزاد کنید.
ای مردم! سبک‌بار نیستید! بار گناهان بر پشت شما سنگینی می‌کند و نمی‌گذارد راه سعادت را طی کنید، در این ماه با سجده‌کردن‌هایی که بیشتر از معمول طول بکشد بار خود را سبک کنید؛ خداوند به عظمتش قسم خورده است که نمازگذاران و سجده‌کنندگان را مجازات نکند و در روز قیامت که همه در برابر پروردگار حاضر می‌شوند و باید پاسخ‌گوی اعمالشان باشند و از اعمالشان هراس و وحشت در دل دارند، نمازگذاران و سجده‌کنندگان ترس از مجازات نداشته باشند.
ای مردم! هر که در این ماه به روزه‌داری افطار بدهد، ثواب کسی را دارد که زندگی‌ِ از دست‌رفته‌ای را دوباره احیاء کرده باشد و خداوند گناهان او را می‌بخشد.
کسی از حاضرین در مجلس گفت: یا رسول الله همه ما توانایی افطاری دادن را نداریم! حضرت فرمود:
توان یک جرعه آب یا یک دانة خرما را که دارید! روزه‌دار را افطاری بدهید حتی اگر یک لیوان آب یا یک دانه خرما باشد، همین جرعه آب یا دانة خرما شما را از مجازات گناهانتان دور می‌کند.
هر که در این ماه خوش‌اخلاق‌تر بشود، مجوّز عبور از صراط در روز قیامت به او داده می‌شود، صراطی که بسیاری در عبور از آن خواهند لغزید!
هر که در این ماه بار مسئولیت بر دوش زیردستانش را کمتر کند خداوند در حساب‌رسی به اعمال او اغماض خواهد کرد.
هر که در این ماه مواظب باشد تا دیگران از او ناراحت نشوند با غضب خداوند روبرو نخواهد شد.
هر که در این ماه به یتیم‌ها رسیدگی کند خداوند در روز قیامت به او لطف و عنایت خواهد داشت.
هر که در این ماه جویای احوال خویشاوندانش باشد خداوند در روز قیامت رحمتش را بر او سرازیر خواهد کرد و هر که نسبت به خویشاوندانش بی‌اعتنا باشد خداوند در روز قیامت نسبت به او بی‌اعتنا خواهد بود.
هر که در این ماه نماز مستحب بخواهد سند آزادی از مجازات خداوند را به‌دست خواهد آورد و نمازهای واجب نیز در این ماه هفتاد برابر ثواب خواهد داشت.
هر که در این ماه، بیشتر بر من صلوات بفرستد در روز قیامت که زندگی و عمر مردم قیمت‌گذاری می‌شود و اکثر مردم با عمری بی‌ارزش برای دست‌یابی به آخرت مواجه می‌شوند، زندگی و عمر او ارزشمند خواهد بود.
هر که در این ماه یک آیه از قرآن بخواند ثواب خواندن کل قرآن را به او خواهند داد.
مردم! درهای بهشت در این ماه باز است از خداوند بخواهید که هیچگاه آنها را بر شما نبندد و درهای جهنم در این ماه بسته است از خداوند بخواهید که هیچگاه آنها را بر شما باز نکند؛ شیاطین در این ماه در بند شده‌اند از خداوند بخواهید که هیچگاه آنها را بر شما مسلط نکند.
امیرالمومنین علیه‌السلام برخاست و پرسید: ای رسول خدا! برترین و بهترین کارها در این ماه چیست؟
حضرت فرمود: جلوگیری از نَفْس هنگامی که تمایل به انجام کار خلاف دارد.
إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله خَطَبَنَا ذَاتَ یَوْمٍ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَى أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَاتِکُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ یُعْطِیهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورَکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَیْسَ کُلُّنَا یَقْدِرُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَنْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَ الشَّیَاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُمْتُ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.
- ۹۴/۰۳/۲۵